Czym jest mięśniak?
Mięśniak, znany również jako mięśniak gładkokomórkowy (łac. leiomyoma), jest łagodnym nowotworem wywodzącym się z tkanki mięśniowej gładkiej. Najczęściej lokalizuje się on w narządach, które posiadają taką tkankę, przede wszystkim w macicy (gdzie nazywany jest mięśniakiem macicy lub fibroide), ale może pojawić się również w innych miejscach, takich jak żołądek, jelita, przełyk, a nawet skóra. Mięśniaki macicy są bardzo powszechne, szacuje się, że dotykają od 20% do 50% kobiet w wieku reprodukcyjnym, a ich częstość wzrasta wraz z wiekiem, osiągając szczyt w okolicach 40-50 lat.
Przyczyny powstawania mięśniaków
Dokładne przyczyny powstawania mięśniaków nie są w pełni poznane, jednak wiadomo, że ich rozwój jest silnie związany z hormonami płciowymi, głównie estrogenami i progesteronem. Mięśniaki często rosną pod wpływem tych hormonów, co tłumaczy ich częstsze występowanie u kobiet w wieku rozrodczym oraz fakt, że po menopauzie, gdy poziom estrogenów spada, często ulegają one zmniejszeniu lub zanikowi. Inne czynniki, które mogą wpływać na rozwój mięśniaków, to predyspozycje genetyczne, otyłość, nadciśnienie tętnicze oraz wczesne wystąpienie pierwszej miesiączki. Badania sugerują również, że czynniki rasowe mogą odgrywać rolę, z wyższym wskaźnikiem występowania mięśniaków u kobiet rasy czarnej.
Rodzaje i lokalizacja mięśniaków macicy
Mięśniaki macicy klasyfikuje się ze względu na ich lokalizację w obrębie narządu:
- Mięśniaki podśluzówkowe: Rozwijają się pod błoną śluzową jamy macicy. Mogą powodować obfite krwawienia miesiączkowe i problemy z płodnością, ponieważ mogą wypychać się do jamy macicy, utrudniając implantację zarodka.
- Mięśniaki śródścienne: Najczęściej występujący typ, rosnący w ścianie mięśniowej macicy (mięśniówce). Mogą być różnej wielkości i często nie dają żadnych objawów, dopóki nie osiągną znacznych rozmiarów.
- Mięśniaki podsurowicówkowe: Rozwijają się pod zewnętrzną błoną surowicówkową macicy. Mogą rosnąć na szypule, co stwarza ryzyko skręcenia szypuły i ostrego bólu.
- Mięśniaki śródwięzadłowe: Lokalizują się w więzadłach utrzymujących macicę.
- Mięśniaki szyjkowe: Rzadziej występujące, zlokalizowane w szyjce macicy.
Rozmiar mięśniaków może być bardzo zróżnicowany – od mikroskopijnych, niewidocznych gołym okiem, po bardzo duże guzy, które mogą wypełniać całą jamę brzuszną.
Objawy mięśniaków
Wiele kobiet z mięśniakami macicy nie doświadcza żadnych objawów, zwłaszcza gdy guzy są małe. Jednak większe mięśniaki lub te zlokalizowane w specyficznych miejscach mogą dawać szereg dolegliwości, takich jak:
- Obfite i/lub długotrwałe krwawienia miesiączkowe (menorrhagia): Jest to najczęstszy objaw, prowadzący do niedokrwistości z niedoboru żelaza.
- Krwawienia międzymiesiączkowe: Krwawienia występujące między okresami.
- Ból w podbrzuszu lub w miednicy: Często związany z uciskiem mięśniaków na sąsiednie narządy.
- Uczucie pełności lub ciężaru w podbrzuszu: Spowodowane powiększeniem macicy.
- Częste oddawanie moczu: Mięśniaki uciskające na pęcherz moczowy.
- Zaparcia lub ból podczas wypróżniania: Mięśniaki uciskające na jelita.
- Ból podczas stosunku płciowego (dyspareunia).
- Problemy z płodnością: Trudności z zajściem w ciążę lub nawracające poronienia.
Diagnostyka mięśniaków
Diagnostyka mięśniaków zazwyczaj rozpoczyna się od badania ginekologicznego, podczas którego lekarz może wyczuć powiększoną i nierówną macicę. Kluczowym narzędziem diagnostycznym jest ultrasonografia (USG), zarówno przezpochwowa, jak i przezbrzuszna, która pozwala na dokładne określenie liczby, wielkości, lokalizacji i struktury mięśniaków. W niektórych przypadkach, gdy obraz ultrasonograficzny jest niejednoznaczny lub gdy podejrzewa się zmiany w obrębie jamy macicy, lekarz może zlecić rezonans magnetyczny (MRI) lub histeroskopię (badanie jamy macicy za pomocą cienkiego wziernika z kamerą).
Metody leczenia mięśniaków
Leczenie mięśniaków zależy od wielu czynników, w tym od nasilonia objawów, wielkości i lokalizacji mięśniaków, wieku pacjentki oraz planów prokreacyjnych.
- Obserwacja: W przypadku małych, bezobjawowych mięśniaków, często wystarczająca jest regularna obserwacja lekarska.
- Farmakoterapia: Leki, takie jak analogi gonadoliberyny (GnRH), mogą być stosowane w celu zmniejszenia rozmiarów mięśniaków i ograniczenia krwawień, przygotowując pacjentkę do ewentualnej operacji. Stosuje się również leki hormonalne, np. antykoncepcję hormonalną lub octan ulipristalu, które mogą łagodzić objawy.
- Leczenie zabiegowe:
- Miomektomia: Chirurgiczne usunięcie samych mięśniaków z zachowaniem macicy. Może być wykonana laparoskopowo, histeroskopowo lub jako operacja otwarta. Jest to preferowana metoda dla kobiet planujących ciążę.
- Histerektomia: Chirurgiczne usunięcie macicy. Jest to ostateczne rozwiązanie, stosowane w przypadkach obfitych krwawień, silnego bólu lub gdy mięśniaki są bardzo duże i nie ma możliwości zachowania macicy.
- Embolizacja tętnic macicznych (UAE): Zabieg polegający na zablokowaniu tętnic doprowadzających krew do mięśniaków, co powoduje ich obumarcie i zmniejszenie.
- Ablacja mięśniaków: Metody wykorzystujące fale radiowe lub ultradźwięki do niszczenia tkanki mięśniaków.
Wybór odpowiedniej metody leczenia powinien być zawsze omówiony z lekarzem specjalistą, który pomoże dobrać terapię najlepiej dopasowaną do indywidualnych potrzeb pacjentki.
